Tek Düzen Hesap Planı 6-7-8-9. Grup: Gelir, Gider ve Nazım Hesaplar
Tek Düzen Hesap Planı (TDHP), Türkiye’de muhasebe uygulamalarının ortak bir dilde yürütülmesini sağlayan en önemli standarttır. Bu plan sayesinde her işletme finansal verilerini aynı sistem içinde kaydeder, karşılaştırabilir ve raporlayabilir.
Bu makalede 6, 7, 8 ve 9 numaralı hesap gruplarını — yani gelir, gider, dönem net sonuçları ve nazım hesapları — mali müşavirler için sade ama derinlemesine bir şekilde ele alacağız.
6. Grup: Gelir Tablosu Hesapları (600-699)
- grup hesaplar, işletmenin faaliyetlerinden elde ettiği gelirleri izlemek için kullanılır. Bu grup, dönem sonunda kâr veya zararın belirlenmesinde en önemli unsurdur.
Başlıca gelir hesapları:
600 Yurtiçi Satışlar
İşletmenin yurt içinde sattığı mal ve hizmetlerin tutarını gösterir.
- Alacak: Satış yapıldığında,
- Borç: İade veya iskontolarda kaydedilir.
601 Yurtdışı Satışlar
İhracat gelirlerinin izlendiği hesaptır. Kur farkı kazançları da bu hesapla ilişkilendirilebilir.
602 Diğer Gelirler
Faaliyet dışı gelirleri (örneğin kira, faiz, komisyon vb.) gösterir.
649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar
Faaliyet dışı ama olağan nitelikteki kazançlar burada izlenir (örneğin kur farkı kârı).
679 Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar
Tek seferlik ve sürekliliği olmayan kazançlar (örneğin sabit kıymet satış kârı) bu hesapta yer alır.
📌 Mali Müşavir Notu:
6. grup hesaplarda yapılan her kayıt doğrudan gelir tablosunun “brüt satışlar” ve “dönem kârı” kalemlerini etkiler. Bu nedenle, gelir ve gider kayıtları arasında denge kurulması çok önemlidir.
7. Grup: Gider Hesapları (700-799)
- grup hesaplar, işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmek için yaptığı harcamaları ve giderleri izler. Bu hesaplar genellikle fonksiyonlarına göre sınıflandırılır: üretim, satış, yönetim ve finansman giderleri gibi.
Temel gider hesapları ve işleyişleri:
710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
Üretim yapan işletmelerde kullanılan doğrudan malzeme maliyetlerinin izlendiği hesaptır.
720 Direkt İşçilik Giderleri
Üretimde çalışan işçilerin ücretleri, SGK primleri ve diğer yan giderleri bu hesapta toplanır.
730 Genel Üretim Giderleri
Üretim sürecine dolaylı yoldan katılan giderler (örneğin fabrika elektriği, bakım gideri vb.) bu hesapta izlenir.
760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
Ürünlerin pazarlanması ve müşteriye ulaştırılması için yapılan giderleri kapsar.
770 Genel Yönetim Giderleri
Yönetim kadrosu, ofis giderleri, danışmanlık ücretleri gibi genel giderler burada kaydedilir.
780 Finansman Giderleri
Faiz giderleri, kur farkı zararları ve kredi masrafları gibi finansman kaynaklı maliyetlerin izlendiği hesaptır.
📊 Mali Müşavir Yorumu:
Gider hesaplarının detaylı tutulması, hem maliyet muhasebesi hem de vergi planlaması açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle üretim yapan firmalarda 7/A ve 7/B seçimi, doğru maliyet hesaplamasında belirleyicidir.
8. Grup: Dönem Net Kârı veya Zararı (800-899)
- grup hesaplar, 6 ve 7 numaralı grupların sonuçlarını tek bir hesapta toplayarak dönem net sonucunu ortaya çıkarır.
Önemli hesaplar:
800 Dönem Kârı veya Zararı Hesabı
Gelir tablosunun kapanış hesabıdır.
- Borç: Gider hesapları kapatılır.
- Alacak: Gelir hesapları kapatılır.
Sonuçta fark kâr ise alacak bakiyesi, zarar ise borç bakiyesi olarak görünür.
890 Dönem Net Kârı / Zararı
Tüm gelir ve gider hesaplarının kapatılmasından sonra kalan nihai sonucu temsil eder. Bu tutar daha sonra 590 veya 591 nolu hesaba devredilerek bilançoda yerini alır.
📘 Kritik Nokta:
Bu grup, işletmenin performansını doğrudan yansıtır. Mali müşavirler açısından yıl sonu kapanış işlemlerinde en dikkat edilmesi gereken alanlardan biridir.
9. Grup: Nazım Hesaplar (900-999)
Nazım hesaplar, işletmenin bilançosuna doğrudan yansımayan ancak izleme ve bilgi amaçlı kullanılan hesaplardır.
Bu hesaplar sayesinde işletme, hem risklerini hem de yükümlülüklerini daha iyi takip eder.
Nazım hesaplara örnekler:
900 Teminat Mektupları Hesabı
Verilen veya alınan teminat mektupları burada takip edilir.
910 Verilen Taahhütler
İşletmenin üstlendiği taahhütlerin izlendiği hesaptır.
920 Alınan Taahhütler
İşletme lehine verilen sözleşme ve garanti taahhütleri burada yer alır.
950 Kiralanan Varlıklar
Finansal kiralama işlemlerinde sözleşme süresince kullanılan varlıkların kayıtları bu hesapta tutulur.
💡 Uygulama Notu:
Nazım hesaplarda yapılan kayıtlar, sadece bilgilendirme amaçlıdır ve bilanço toplamlarını etkilemez. Ancak mali denetimlerde büyük önem taşır.
Sonuç
Tek Düzen Hesap Planı’nın 6, 7, 8 ve 9. grup hesapları; bir işletmenin gelir-gider dengesini, kârlılığını ve taahhüt yükümlülüklerini doğru analiz edebilmek için vazgeçilmezdir.
Mali müşavirler açısından bu gruplar, sadece muhasebe kayıtlarının değil, aynı zamanda stratejik finansal yönetimin de temel taşlarıdır.
- 6. Grup → İşletmenin gelir kaynaklarını,
- 7. Grup → Harcamalarını ve giderlerini,
- 8. Grup → Dönem sonuçlarını,
- 9. Grup → Bilgi amaçlı taahhüt ve risk kayıtlarını gösterir.
Düzenli takip edilen bir Tek Düzen Hesap Planı, hem vergi yükümlülüklerinin doğru yerine getirilmesini hem de işletmenin geleceğe güvenle bakmasını sağlar.