Kurgan Nedir? Vergi Denetiminde KURGAN Sisteminin Önemi ve İşleyişi
Giriş
Son dönemlerde hem mali müşavirlerin hem de mükelleflerin gündeminde sıkça geçen kurgan kavramı, vergi denetimi dünyasında yeni bir dönemi başlattı.
Peki kurgan nedir? Kurgan ne işe yarar, kurgan neden önemli ve kurgan sistemi nasıl çalışır?
Bu yazıda “kurgan” kelimesinin tüm boyutlarıyla ne anlama geldiğini, kurgan sisteminin vergi incelemelerine nasıl yön verdiğini detaylıca anlatıyoruz.
1) Kurgan Nedir?
Kurgan, “Kuruluş Gözetimli Risk ve Gelir Analiz” sisteminin kısaltmasıdır.
Kısaca söylemek gerekirse kurgan, Türkiye’deki tüm mükelleflerin e-fatura, e-defter, POS, banka ve diğer finansal hareketlerini analiz eden yapay zekâ destekli bir risk tespit sistemidir.
Vergi idaresi için kurgan; mükelleflerin işlem hacmini, beyan tutarlılığını ve belge düzenini değerlendiren bir veri analiz aracıdır.
Yani bir işletmenin muhasebe kayıtları, beyanları ve gelir-gider dengesi “kurgan analizi” içinde puanlanır.
Artık her işletme kurgan sisteminin radarındadır — çünkü kurgan tüm verileri entegre şekilde değerlendirir.
2) Kurgan Sistemi Nasıl Çalışır?
Kurgan sistemi, milyonlarca veriyi aynı anda tarayarak “anormallik tespiti” yapar.
Örneğin:
- Aynı IP adresinden çok sayıda fatura kesilmesi,
- Faturalarda olağandışı KDV oranları,
- E-defter kayıtlarında “kurgan” tipi uyumsuzluklar,
- Stok, kasa, banka kayıtlarında “kurgan” benzeri dengesizlikler…
Bu tür durumlar kurgan sistemi tarafından otomatik olarak tespit edilir.
Sonra her mükellef için bir “kurgan risk skoru” oluşturulur.
Bu skor, vergi denetim ekiplerinin hangi mükellefi önce inceleyeceğini belirler.
3) Kurgan Yazısı Nedir?
Bir mükellef kurgan analizinde yüksek risk seviyesine ulaştığında, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından bir kurgan yazısı gönderilir.
Bu yazı, “kurgan kapsamındaki işlemlerinizin kontrol edilmesi gerekmektedir” şeklinde başlar.
Yani “kurgan yazısı” demek, sistem tarafından otomatik üretilen bir risk bildirimi demektir.
Bu durum doğrudan ceza anlamına gelmez; ancak kurgan sisteminin dikkatini çeken bir durum olduğunu gösterir.
4) Kurgan Riskleri Nelerdir?
Kurgan riskleri, işletmenin finansal kayıtlarıyla beyanlarının birbirini tutmaması sonucunda ortaya çıkar.
En yaygın “kurgan riskleri” şunlardır:
- Gerçek olmayan belge veya fatura kullanımı,
- Dengesiz KDV indirimleri,
- Nakit akışında “kurgan” tarzı olağandışı hareketler,
- Aynı dönemde beyan edilen gelir-gider farkları,
- Birbirine bağlı “kurgan” mükellef ağları.
Bu tarz durumlar sistem tarafından “kurgan uyarısı” olarak işaretlenir.
5) Kurgan Tespiti Sonrası Ne Yapılmalı?
Eğer bir işletme “kurgan sisteminde” riskli olarak işaretlendiyse, hemen bir mali müşavir desteği almalıdır.
Yapılacak işlemler:
- Kurgan yazısı detaylarını inceleyin.
- Şüpheli görülen kayıtları tespit edin.
- Gerekirse düzeltme beyannamesi verin.
- Kurgan’a cevap yazısı hazırlayın ve belgeleri GİB sistemine yükleyin.
Unutmayın: Kurgan, cezalandırmak için değil, uyum sürecini hızlandırmak için oluşturulmuş bir sistemdir.
6) Kurgan Sistemine Uyum İçin 5 Öneri
- E-fatura ve e-defter kayıtlarınızı günlük olarak kontrol edin.
- Kurgan benzeri hataları önlemek için düzenli mutabakat yapın.
- Kasa ve banka hareketlerini kurgan analizine uygun hale getirin.
- Müşteri ve tedarikçilerinizi kurgan veri tabanında doğrulayın.
- Gerektiğinde GİB’in “kurgan ön izleme modülünü” kullanın.
7) Kurgan ve Mali Müşavirlik
Yeni dönemde mali müşavirler sadece muhasebe işlemlerini yürütmekle kalmıyor; aynı zamanda kurgan verilerini izleyen danışmanlar haline geliyor.
Artık her beyannamenin arkasında bir kurgan uyum raporu oluşturmak, işletme için stratejik bir zorunluluk haline geldi.
Bir müşavir olarak kurgan verilerini analiz edebilmek, işletmenizin denetim riskini minimize eder.
8) Kurgan Neden Bu Kadar Önemli?
Çünkü kurgan, vergi sisteminin “erken uyarı mekanizması”dır.
Kurgan sistemi, küçük hataları büyük sorunlar haline gelmeden önce fark eder.
Bu sayede devletin vergi kaybı azalır, mükellef ise olası cezaları önceden görür.
Yani kurgan, hem denetim hem de koruma aracıdır.
Kurgan sayesinde kayıt dışı ekonomiyle mücadele güçlenir, sistem daha şeffaf hale gelir.
Sonuç
Kısaca özetlemek gerekirse, kurgan artık Türkiye’deki vergi denetimlerinin temelini oluşturuyor.
Kurgan sistemi sayesinde her işlem dijital olarak izleniyor, riskli işlemler otomatik tespit ediliyor ve mükellefler daha şeffaf bir sürece dahil ediliyor.
Bu nedenle her işletmenin “kurgan uyumlu kayıt düzenine” geçmesi gerekiyor.
Unutmayın: Kurgan, denetimin değil güvenin sistemidir.