Tek Düzen Hesap Planı 3-4-5. Grup: Borçlar ve Öz Kaynaklar
Tek Düzen Hesap Planı (TDHP), işletmelerin mali tablolarını düzenli, anlaşılır ve karşılaştırılabilir biçimde hazırlamalarını sağlayan en temel muhasebe sistemidir. Bu plan, hesapların belirli bir sistematik içinde sınıflandırılmasını amaçlar. Daha önceki makalemizde 1 ve 2 numaralı hesap gruplarını yani dönen ve duran varlıkları ele almıştık.
Bu yazımızda ise 3, 4 ve 5 numaralı hesap gruplarını, yani kısa vadeli borçlar, uzun vadeli borçlar ve öz kaynaklar hesaplarını detaylı biçimde inceleyeceğiz.
3. Grup: Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (300-399)
Bu grup, işletmenin bir yıl veya daha kısa süre içinde ödemesi gereken borçlarını kapsar. Likidite yönetimi açısından son derece önemlidir.
Başlıca hesaplar ve işleyişleri:
300 Banka Kredileri
İşletmenin bankalardan aldığı kısa vadeli kredilerin izlendiği hesaptır.
- Borç: Kredi kullanıldığında,
- Alacak: Kredi geri ödendiğinde kaydedilir.
320 Satıcılar
Mal ve hizmet alımlarından doğan kısa vadeli borçların izlendiği hesaptır.
- Borç: Ödeme yapıldığında,
- Alacak: Mal veya hizmet alındığında kaydedilir.
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
İşletmenin devlete karşı kısa vadeli yükümlülüklerini (KDV, stopaj, kurumlar vergisi vb.) izler.
- Borç: Vergi ödendiğinde,
- Alacak: Vergi yükümlülüğü doğduğunda kaydedilir.
370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları
Dönem sonunda tahakkuk eden vergi karşılıklarının izlendiği hesaptır.
- Borç: Vergi ödendiğinde,
- Alacak: Dönem sonunda karşılık ayrıldığında kaydedilir.
Kısa vadeli borçlar, işletmenin nakit akışını etkileyen temel unsurlardır. Bu hesapların düzenli kontrolü, finansal risklerin azaltılmasını sağlar.
4. Grup: Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (400-499)
Bir yıldan uzun vadeli borçların yer aldığı bu grup, işletmenin finansman yapısının sürdürülebilirliğini gösterir.
Öne çıkan hesaplar:
400 Banka Kredileri
Uzun vadeli olarak alınan banka kredileri bu hesapta izlenir.
- Borç: Kredi alındığında,
- Alacak: Taksit ödemeleri yapıldığında kaydedilir.
430 Ertelenmiş Vergi Yükümlülükleri
Vergi mevzuatına göre geçici farklardan doğan ve gelecekte ödenecek vergiler için ayrılan karşılıkları gösterir.
438 Kamuya Olan Uzun Vadeli Borçlar
Devlete veya kamu kurumlarına olan, vadesi bir yıldan uzun yükümlülükleri kapsar.
479 Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
Kredi dışı, üçüncü şahıslara ait uzun vadeli borçların izlendiği hesaptır.
Uzun vadeli borçlar, işletmenin büyüme yatırımlarını finanse etmesi açısından önemlidir. Ancak bu hesapların doğru yönetilmemesi, borç yükünün artmasına neden olabilir.
5. Grup: Öz Kaynaklar (500-599)
İşletme sahipleri veya ortakların işletmeye koyduğu sermaye ve geçmiş dönem kârlarının yer aldığı hesaplardır. Bu grup, işletmenin mali gücünü ve bağımsızlığını temsil eder.
Temel hesaplar ve anlamları:
500 Sermaye
Şirket ortakları tarafından işletmeye konulan ana sermayenin izlendiği hesaptır.
- Borç: Sermaye azaltıldığında,
- Alacak: Sermaye artırımı yapıldığında kaydedilir.
570 Geçmiş Yıllar Kârları
Geçmiş dönemlerden devreden, dağıtılmamış kârların izlendiği hesaptır.
- Bu kârlar, genellikle yedek akçe ayrımı veya sermaye artırımı gibi işlemlerde kullanılır.
580 Geçmiş Yıllar Zararları
Önceki dönemlerden devreden zararların izlendiği hesaptır.
- Bu zararlar, dönem kârından mahsup edilerek kapatılır.
590 Dönem Net Kârı / 591 Dönem Net Zararı
Yıl sonunda gelir tablosundan devreden kâr veya zarar tutarının izlendiği hesaplardır.
- Kâr varsa 590 Dönem Net Kârı,
- Zarar varsa 591 Dönem Net Zararı hesabı kullanılır.
540 Yasal Yedekler
Türk Ticaret Kanunu’na göre ayrılması zorunlu olan yedek akçelerin izlendiği hesaptır.
Öz kaynak grubu, işletmenin finansal istikrarı açısından en önemli bölümdür. Güçlü öz kaynak yapısı, hem kredi değerliliğini artırır hem de yatırımcı güvenini sağlar.
Sonuç
Tek Düzen Hesap Planı’nın 3, 4 ve 5 numaralı hesap grupları; işletmenin borç ve öz kaynak dengesini ortaya koyar.
- 3. Grup, kısa vadeli yükümlülüklerin kontrolünü,
- 4. Grup, uzun vadeli finansman kaynaklarını,
- 5. Grup ise işletmenin kendi sermayesini gösterir.
Mali müşavirler için bu hesap gruplarının doğru analizi; şirketin finansal yapısını okuma, risk yönetimi ve vergi planlaması açısından büyük önem taşır.
Unutulmamalıdır ki, güçlü bir bilanço sadece varlıklarla değil, doğru yönetilmiş borçlar ve öz kaynaklarla da mümkündür.