Tek Düzen Hesap Planı 1. ve 2. Grup: Dönen ve Duran Varlıklar Rehberi
Muhasebe kayıtlarında düzeni, karşılaştırılabilirliği ve tutarlılığı sağlamak amacıyla kullanılan Tek Düzen Hesap Planı (TDHP), her muhasebeci ve mali müşavir için olmazsa olmaz bir sistemdir.
Bu planın 1 ve 2 numaralı hesap grupları, şirketin aktiflerini, yani varlıklarını ifade eder.
Bu makalede, dönen varlıklar (1. grup) ve duran varlıklar (2. grup) hesaplarının işleyişini, örnek kayıtlarla birlikte açıklayacağız.
1. Grup: Dönen Varlıklar (100-199)
Dönen varlıklar, bir yıl veya daha kısa sürede nakde dönüşmesi beklenen varlıklardır.
Yani işletmenin likidite yapısını doğrudan etkileyen kalemlerdir.
1.1. 10 – Hazır Değerler
Bu grup, işletmenin kasasında veya bankasında bulunan nakit varlıkları kapsar.
- 100 Kasa Hesabı: İşletmedeki fiili nakit mevcudu.
- Borçlanır: Para girişinde
- Alacaklanır: Para çıkışında
- Örnek:
100 KASA 5.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 5.000(Mal satışı karşılığı tahsilat yapıldığında)
- 102 Bankalar Hesabı: Bankadaki mevduatlar.
- EFT, havale veya POS tahsilatları bu hesaba kaydedilir.
1.2. 12 – Ticari Alacaklar
İşletmenin satışlarından doğan alacaklarını ifade eder.
- 120 Alıcılar Hesabı: Müşterilerden olan alacaklar.
- Borç: Mal veya hizmet satışı sonrası fatura kesildiğinde,
- Alacak: Tahsilat yapıldığında.
- Örnek:
120 ALICILAR 10.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 10.000
- 121 Alacak Senetleri: Senetle yapılan satışlardan doğan alacaklar.
- Vade farkı ve reeskont işlemleri bu hesapta yapılır.
1.3. 15 – Stoklar
Stoklar, ticari mal, hammadde ve mamul gibi üretim veya satışa konu varlıklardır.
- 150 İlk Madde ve Malzeme: Üretimde kullanılacak girdiler.
- 153 Ticari Mallar: Satılmak üzere alınan mallar.
- Örnek:
153 TİCARİ MALLAR 20.000 320 SATICILAR 20.000
(Mal alışı yapıldığında)
- Örnek:
1.4. 19 – Diğer Dönen Varlıklar
Henüz sonuçlanmamış işlemlerden doğan veya geçici nitelikteki varlıklardır.
- 190 Devreden KDV
- 191 İndirilecek KDV
- 196 Personelden Alacaklar
Bu hesaplar, özellikle beyanname dönemlerinde aktif rol oynar.
2. Grup: Duran Varlıklar (200-299)
Duran varlıklar, işletmede bir yıldan uzun süre kullanılacak veya nakde dönüşmeyecek varlıklardır.
Bunlar uzun vadeli yatırımları temsil eder.
2.1. 25 – Maddi Duran Varlıklar
İşletmenin fiziksel varlıklarını kapsar.
- 252 Binalar
- 253 Tesis, Makine ve Cihazlar
- 255 Demirbaşlar
Bu varlıklar alınırken maliyet bedeliyle kaydedilir, zamanla amortisman ayrılarak giderleştirilir.
Örnek:
255 DEMİRBAŞLAR 10.000
320 SATICILAR 10.000
(Demirbaş satın alındığında)
Amortisman kaydı:
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 1.000
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 1.000
2.2. 26 – Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Fiziksel olmayan, ancak ekonomik fayda sağlayan varlıklardır.
- 260 Haklar (Yazılım, Lisans, Patent)
- 261 Şerefiye (Goodwill)
Bu hesaplar da tıpkı demirbaşlarda olduğu gibi itfa payı ile giderleştirilir.
2.3. 27 – Mali Duran Varlıklar
İşletmenin uzun vadeli finansal yatırımlarını içerir.
- 240 Bağlı Ortaklıklar
- 245 İştirakler
- 248 Diğer Mali Duran Varlıklar
Bu hesaplar, özellikle grup şirketlerinde ve yatırım yapan firmalarda sıkça kullanılır.
2.4. 29 – Diğer Duran Varlıklar
Henüz kullanıma hazır olmayan veya aktifleştirme aşamasındaki varlıklardır.
- 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar
- 259 Verilen Avanslar
Örnek:
258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 50.000
320 SATICILAR 50.000
Sonuç
Tek Düzen Hesap Planı’nda 1 ve 2 numaralı gruplar, işletmenin finansal gücünü ve yatırım yapısını gösterir.
Bu hesapların doğru yönetimi, hem bilanço analizinde hem de vergi planlamasında büyük önem taşır.
Mali müşavirler için en temel sorumluluklardan biri, dönen ve duran varlık hesaplarını gerçeğe uygun değerlerle, mevzuata uygun şekilde takip etmektir