Giriş
Tek Düzen Hesap Planı (TDHP), muhasebe kayıtlarının sistematik bir şekilde tutulmasını sağlayan bir yapı sunar. Bu sistemde, hesaplar belirli gruplara ayrılır ve her grup kendine ait bir numara aralığı ile temsil edilir. 20’li hesaplar, işletmelerin duran varlıkları ile ilgilidir ve özellikle maddi duran varlıkları kapsar.
Bu yazıda, 20’li hesapların nasıl işlediğini, hangi hesapları içerdiğini ve bunların muhasebe kayıtlarında nasıl kullanıldığını örneklerle ele alacağız.
1. 20’li Hesaplar Nedir?
20’li hesaplar, işletmelerin uzun vadeli olarak kullanacağı, üretim ve faaliyetlerinde sürekli olarak yararlanacağı fiziksel varlıkları içerir. Bu varlıklar genellikle uzun vadeli yatırımları temsil eder ve amortismana tabidir.
TDHP’de 20’li hesaplar şu şekilde sınıflandırılır:
| Hesap Kodu | Hesap Adı | Açıklama |
| 250 | Arazi ve Arsalar | İşletmenin sahip olduğu arsa ve araziler. |
| 251 | Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri | Maden ocakları, sondaj kuyuları, su kanalları gibi düzenler. |
| 252 | Binalar | İşletmenin sahip olduğu bina ve yapılar. |
| 253 | Tesis, Makine ve Cihazlar | Üretimde kullanılan makine ve ekipmanlar. |
| 254 | Taşıtlar | İşletmenin sahip olduğu tüm kara, hava ve deniz taşıtları. |
| 255 | Demirbaşlar | Büro mobilyaları, bilgisayarlar, ofis ekipmanları vb. |
| 257 | Birikmiş Amortismanlar | Maddi duran varlıkların zamanla değer kaybını gösterir. |
Bu hesapların işleyişinde varlık edinimi, kullanımı ve amortisman süreçleri önemlidir.
2. 20’li Hesapların İşleyişi
Bu hesaplar borç tarafına kaydedildiğinde varlık artışı, alacak tarafına kaydedildiğinde varlık azalışı olur.
• Satın alma işlemi yapıldığında, ilgili duran varlık hesabı borçlandırılır.
• Amortisman ayrıldığında, birikmiş amortisman hesabı alacaklandırılır.
• Satış veya hurdaya ayırma işlemi olduğunda, ilgili duran varlık hesabı alacaklandırılır.
3. 20’li Hesaplarla İlgili Muhasebe Kayıt Örnekleri
Örnek 1: İşletmenin Bina Satın Alması
Bir işletme, 1.000.000 TL değerinde bir bina satın aldığında muhasebe kaydı şu şekilde olur:
Muhasebe Kaydı:
252 – Binalar (Borç) 1.000.000 TL
102 – Bankalar (Alacak) 1.000.000 TL
Bu kayıt, işletmenin banka hesabından ödeme yaparak bina satın aldığını gösterir.
Örnek 2: İşletmenin Makine ve Cihaz Satın Alması
Bir üretim işletmesi, fabrikasında kullanmak üzere 500.000 TL değerinde bir makine satın aldıysa:
Muhasebe Kaydı:
253 – Tesis, Makine ve Cihazlar (Borç) 500.000 TL
320 – Satıcılar (Alacak) 500.000 TL
Burada, ödeme peşin değilse, işletme borçlandığı için satıcılar hesabı alacaklandırılır.
Örnek 3: İşletmenin Araç Satın Alması
İşletme, ticari faaliyetlerinde kullanmak üzere 250.000 TL değerinde bir taşıt satın aldıysa:
Muhasebe Kaydı:
254 – Taşıtlar (Borç) 250.000 TL
102 – Bankalar (Alacak) 250.000 TL
Bu kayıt, işletmenin taşıt alımı için ödeme yaptığını gösterir.
Örnek 4: Amortisman Kaydı
Maddi duran varlıkların zamanla değer kaybetmesi muhasebede amortisman olarak kaydedilir. Örneğin, bir bina için yıllık 50.000 TL amortisman ayrıldığında:
Muhasebe Kaydı:
770 – Genel Yönetim Giderleri (Borç) 50.000 TL
257 – Birikmiş Amortismanlar (Alacak) 50.000 TL
Bu kayıt, binanın değerinin azaldığını ve amortisman gideri olarak kaydedildiğini gösterir.
Örnek 5: İşletmenin Eski Makinesini Satması
İşletme, 200.000 TL defter değerine sahip bir makineyi 300.000 TL’ye sattığında:
Satış Kaydı:
102 – Bankalar (Borç) 300.000 TL
257 – Birikmiş Amortismanlar (Borç) 100.000 TL
253 – Tesis, Makine ve Cihazlar (Alacak) 200.000 TL
679 – Diğer Olağan Dışı Gelirler (Alacak) 200.000 TL
Burada, makinenin defter değeri silinir, amortisman düşülür ve satıştan elde edilen 100.000 TL’lik kâr “Diğer Olağan Dışı Gelirler” hesabına yazılır.
4. 20’li Hesapların Finansal Yönetimdeki Önemi
20’li hesaplar, işletmelerin uzun vadeli yatırım yönetimini ve amortisman hesaplarını içeren önemli muhasebe unsurlarıdır.
Bu hesapların sağladığı avantajlar:
• İşletmenin sabit varlık yönetimi açısından finansal tablolarının güvenilir olmasını sağlar.
• Amortisman kayıtları sayesinde varlıkların zaman içindeki değer kayıpları takip edilir.
• Uzun vadeli yatırım kararları bu hesapların durumu göz önüne alınarak alınır.
• İşletmenin mali tablolarında duran varlıkların değerinin net bir şekilde görülmesine yardımcı olur.
Sonuç
Tek Düzen Hesap Planı’nda 20’li hesaplar, işletmelerin duran varlıklarını yani uzun vadeli fiziksel varlıklarını kayıt altına almak için kullanılır. Arazi, bina, makine, taşıt ve demirbaş gibi varlıklar bu grupta yer alır.
Bu hesaplar, satın alma, amortisman ve satış süreçleri ile yönetilir. Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, muhasebe kayıtlarında borç ve alacak ilişkisi ile her işlem detaylı şekilde takip edilir.
Doğru duran varlık yönetimi, işletmenizin uzun vadeli finansal başarısını garanti altına alır!